Co- en teamteaching: Wat is het en hoe begin je eraan?

Maarten Dupont is lerarenopleider in de Educatieve Bachelor Lager Onderwijs aan de Thomas More Hogeschool in Mechelen. Maarten is ervaringsdeskundige: hij gaf zelf les in het basisonderwijs en werkte een tijd als zorgcoördinator in een kleuter- en lagere school. Daar had hij de kans om aan de slag te gaan met teamteaching in verschillende vormen. Onlangs maakte hij de overstap naar de hogeschool, waar hij zijn ervaring doorgeeft aan studenten. Het docententeam geeft zelf ook les in de vorm van teamteaching en ondersteunt elkaar daarin.

Maarten Dupont: “We spreken hier op Thomas More Mechelen bewust over co-teaching, omdat de verschillen tussen co- en teamteaching nuances zijn. Ik verwijs daarvoor graag naar het onderzoek van Ilse Ruys en Mieke Meirsschout. Zij vatten de essentie van co- en teamteaching goed samen in het eindrapport van hun onderwijsonderzoek. Ze beschrijven daarin onder meer teamteaching als een samenwerking tussen verschillende leerkrachten, maar ook tussen leerkrachten en niet-leerkrachten, zoals experts of zorgleraren. Zij bereiden samen de lessen voor, voeren die samen uit en reflecteren er nadien samen over. Co-teaching wordt soms beschreven als een speciale vorm van teamteaching: een leerkracht werkt dan samen met iemand die expertise heeft over leerlingen met specifieke zorgbehoeften. Dat kan een leerkracht zijn, maar even goed iemand met een totaal andere achtergrond: een logopedist, een ergotherapeut of een kinderverzorger.

“Teamteaching gebeurt daarom in veel verschillende vormen; je hoeft niet altijd met twee voor een klas te staan. Je kan mekaar bijvoorbeeld afwisselen en elk een deel van de les geven, samen hoekenwerk begeleiden, elkaar coachen of lesgeven aan twee niveaugroepen. Er zijn heel veel mogelijkheden, maar je kiest als leerkrachten uiteraard voor de manier die het beste werkt voor jullie, de leerlingen en de leerstof.”

Voordelen teamteaching

Maarten: “Teamteaching mag nooit een doel op zichzelf zijn. Het is een organisatievorm die alleen maar interessant is als zowel de leerkrachten als leerlingen daar voordelen uit halen. Het uitgangspunt moet altijd blijven: kwaliteitsvol onderwijs bieden.”

“Voor leerkrachten zie het ik als een groot voordeel dat ze veel steun krijgen van hun collega’s,” gaat Maarten verder. “Uit recent onderzoek blijkt dat leerkrachten zich vaak niet gesteund of gehoord voelen of verbinding missen met hun omgeving. Dat is een van de grote redenen dat ze in een burn-out terechtkomen. Door met twee of meer collega’s samen lessen voor te bereiden en te geven, is die steun er meer. Het moet ook niet allemaal van een persoon komen, je vult mekaar aan. Iedere leerkracht kan dan zijn eigen kennis en talenten gebruiken. Een andere leerkracht kan aanvullen vanuit zijn expertise of sterktes. Zo verhoog je de draagkracht en verdeel je de verantwoordelijkheid van de leerkrachten. En leerkrachten leren zo ook van elkaar, in alle vertrouwen. Ze moeten er dan wel de ondersteuning en tijd voor krijgen.”“De voordelen van teamteaching voor leerlingen liggen vooral op het vlak van differentiatie. Je kan als team beter inspelen op de individuele noden van leerlingen. Anderzijds leren de leerlingen ook meer autonoom te werken, maar alleen als ze daarin goed begeleid worden.”

“Soms kan een leerkrachtenteam ervoor kiezen om een leerkracht te laten observeren tijdens een les. Ook dat kan een vorm van teamteaching zijn. In een gewone klassituatie is er voor observatie vaak geen tijd, hoewel dat erg leerrijk kan zijn.”

Nadelen teamteaching

Maarten: “Teamteaching móet niet, het is geen verplichting. Het is alleen zinvol als de leerling en de leerkracht er baat bij hebben én als het de onderwijskwaliteit verhoogt. Aan de slag gaan met een co-teacher of teamteachers is niet altijd vanzelfsprekend. Je moet mekaar en elkaars aanpak leren kennen en dit is echt - voor mij - de meest essentiële voorwaarde om te kunnen komen tot een efficiënte vorm van co-teaching.

“Daarom is het belangrijk om voldoende tijd en aandacht te geven aan de relatie tussen de leerkrachten. Al te vaak beslist de school dat een team leerkrachten moet starten met co-teachen. Ze krijgen dan soms een vast overlegmoment ingeroosterd om de lessen voor te bereiden en afspraken te maken, maar dat is niet altijd voldoende. Je moet elkaar en elkaars manier van lesgeven leren begrijpen en aanvoelen. De onderlinge relatie moet tijd krijgen om te groeien. Daar moeten collega’s en directie begrip voor kunnen opbrengen. Het gebeurt ook dat leerkrachten geen omkadering krijgen, of zonder kennis van co-teaching moeten starten. Dan is het natuurlijk nog moeilijker. ”

Tips teamteaching

Maarten: “Lesgeven in de vorm van co- of teamteaching gebeurt de laatste jaren in alsmaar meer scholen. Daarom besteden we er in de lerarenopleiding veel aandacht aan. Onze studenten doen stage per twee in de eerste fase van hun opleiding en leren beter samenwerken. Dat maakt de implementatie van teamteaching in scholen gemakkelijker.”

“Wil je als leerkracht starten met co- of teamteaching, dan heb je daar uiteraard de steun van de directie en je collega’s voor nodig. Co-teachers of teamteachers moeten de tijd krijgen om elkaar te leren kennen en om samen voorbereidingen te kunnen maken, ze te bespreken en verwerken. Als je met een nieuwe co-teacher of team start, spreek dan vooraf over jullie verwachtingen. En omdat samenwerken niet altijd vlot verloopt, staan jullie best ook al eens stil bij de manier waarop jullie onderlinge conflicten willen aanpakken.”

“Niet alleen voor de co-of teamteachers moeten de afspraken duidelijk zijn,” benadrukt Maarten nog. “Ook de leerlingen moeten weten wat er van hen verwacht wordt. Het is niet de bedoeling dat de ene leerkracht hele andere eisen stelt dan de andere of dat die totaal andere verwachtingen heeft. Maak die eerst voor jullie zelf helder en communiceer ze naar de leerlingen.”

Wil je als leerkrachtenteam zelf aan de slag met co- of teamteaching? Dan is het zeker interessant om eens een kijkje te gaan nemen op een school waarop er al op die manier wordt lesgegeven. Informeer eens bij een school in de buurt of spreek collega-leerkrachten van de scholengemeenschap aan.

Verdiepen in teamteaching

Er bestaat ook een professionaliseringsaanbod voor wie zich uitgebreider wil verdiepen in teamteaching. Interessante nascholingen en opleidingen kan je onder andere vinden bij LEON, het Kenniscentrum Onderwijs van de Thomas More-hogeschool in Mechelen.

Ook Ilse Ruys en Mieke Meirsschout van de Artevelde-hogeschool ondersteunen scholen en leerkrachten die met teamteaching aan de slag willen. Meer informatie over hun onderzoek, de resultaten daarvan en ondersteuningsmogelijkheden (op maat) vind je op hun website.