Zijn digitale leeromgevingen voldoende effectief in het lager onderwijs?

Digitale leermiddelen spelen een steeds grotere rol in het onderwijs, maar hoe effectief zijn ze werkelijk? In het basisonderwijs ontbreekt nog vaak wetenschappelijk inzicht in hoe digitale tools het leerrendement kunnen verhogen. Plantyn start nu een samenwerkingsverband met AP Hogeschool Antwerpen, Samsung en mobco om hun digitale leeroplossing Scoodle beter af te stemmen op de praktijk.

In België is er nog maar beperkt onderzoek verricht naar digitale leeromgevingen in het basisonderwijs. Vooral over hun effectiviteit en meerwaarde voor het leerrendement, en hoe die inzichten kunnen worden vertaald naar de praktijk, liggen nog veel mogelijkheden voor verder onderzoek. In de praktijk zijn ze vaak een digitale kopie van foliomateriaal, zonder verdere waarde toe te voegen. “Een digitale leeromgeving mag niet gewoon een werkboek achter glas zijn”, zegt Sofie Dael, uitgever wiskunde bij Plantyn. “We willen de troeven van digitale tools optimaal inzetten en benutten.”

Dat vindt ook Yasmine Wauthier, onderzoeker bij AP Hogeschool Antwerpen. “Een digitale leeromgeving is geen doel op zich”, benadrukt Wauthier. “Het moet een technologische tool zijn die in dienst staat van de pedagogische principes en niet omgekeerd.”

Digitale oplossingen voor meer leerrendement

Het doel van het project is dus helder: de digitale leeroplossing Scoodle verder ontwikkelen zodat die niet alleen gebruiksvriendelijk is, maar ook effectief bijdraagt aan het leerrendement. Een mooi doel, maar hoe doe je dat? “Leerkrachten en leerlingen spelen een centrale rol in dit proces”, zegt Wauthier. “Door observaties in de klas, interviews en feedbacksessies willen we inzicht krijgen in hoe ze digitale tools echt gebruiken en waar we ze kunnen verbeteren.” Met die vinger aan de pols wil Plantyn de ontwikkeling van Scoodle versnellen en beter laten aansluiten bij de praktijk in de klas.

Het testpubliek vonden de onderzoekers bij leerkrachten en leerlingen uit het derde en vijfde leerjaar in GO! Basisschool Boom Park. Zij testen hoe Scoodle zo effectief mogelijk kan functioneren binnen de blended leeroplossingen van Plantyn. De onderzoekers willen dus een balans vinden tussen papier en digitaal en ze vlotter in elkaar laten overgaan. Het project loopt over een volledig schooljaar, van september tot juni, zodat er een goed beeld ontstaat voor de impact op lange termijn. 

Onderzoek naar didactiek en feedback

Het onderzoek zet in op twee grote pijlers:

1. Didactiek en instructional design: Didactische principes zo goed mogelijk integreren in Scoodle. Zo worden leerlingen optimaal op maat ondersteund en begeleid in hun leerproces, zowel in de klas als thuis. “Een goed ontworpen digitale leeromgeving ondersteunt niet alleen de leerstof, maar helpt ook bij het ontwikkelen van zelfstandigheid bij leerlingen”, zegt Roel Janssen, onderzoeker bij AP Hogeschool Antwerpen. “Dat betekent dat de interface intuïtief moet zijn en dat de tools aansluiten bij hoe een leerkracht een les opbouwt.”

2. Directe feedback en leerondersteuning: Momenteel bevat Scoodle enkel een automatische verbetersleutel. De onderzoekers willen nagaan hoe ze directe feedback – mét extra uitleg bij foutieve antwoorden – in het systeem kunnen integreren. Daarnaast onderzoeken ze hoe adaptief leren ingebed kan worden, waarbij oefeningen zich automatisch aanpassen aan het niveau en de antwoorden van de leerling. Zo krijgt elke leerling een leertraject op maat van zijn of haar noden. “Directe feedback is een van de grote troeven van digitaal leren”, zegt Janssen. “Maar je moet het zorgvuldig inbouwen. Het doel is het leerproces te versterken en niet te verstoren. Te veel feedback of informatie kan net zo schadelijk zijn als te weinig.”

Unieke samenwerking

Wat dit project uniek maakt, is de nauwe samenwerking tussen onderwijsprofessionals, technologieleveranciers en wetenschappelijke onderzoekers. Door vanaf het begin alle betrokken partijen samen te brengen en hun expertise te bundelen, zorgen Plantyn, AP Hogeschool Antwerpen, Samsung en mobco ervoor dat de neuzen in dezelfde richting staan.

• AP Hogeschool Antwerpen is gespecialiseerd in onderzoek naar onderwijs en educatieve technologieën. De hogeschool neemt het wetenschappelijk luik voor haar rekening door middel van literatuurstudie en focusgroepen.

• Samsung voorziet tablets, Chromebooks en laptops met Knox-beveiliging. Dat systeem zorgt voor een veilige digitale omgeving door constante updates en reporting, maar ook voor fysieke bescherming, bijvoorbeeld bij schade of diefstal.

• mobco, een gespecialiseerde IT-integrator, laat de toestellen stabiel functioneren in de klasomgeving. Ze zorgen er ook voor dat nieuwe contents en apps die de leerkrachten willen testen meteen beschikbaar zijn op de toestellen.

• Plantyn levert uitgebreide onderwijskundige kennis en zorgt ervoor dat de inzichten uit het onderzoek rechtstreeks worden toegepast op Scoodle.

Toekomst van digitaal onderwijs

Het onderzoek is volop aan de gang. In januari en februari werd praktijkonderzoek uitgevoerd, waaronder een literatuurstudie naar de twee belangrijkste onderzoeksthema’s: didactische principes en directe feedback. In april vinden focusgroepen plaats waarin leerkrachten hun ervaringen delen. De eerste concrete resultaten zijn voor juni. Op basis van deze inzichten zal Plantyn bekijken welke verbeteringen op korte termijn mogelijk zijn en welke elementen verder onderzoek vergen.

“We kijken uit naar de resultaten”, zegt Janssen. “Het onderzoek kan een waardevolle bijdrage leveren aan de ontwikkeling van digitaal leren in het basisonderwijs.” Ook bij Plantyn leeft dat gevoel. “Door wetenschap en praktijk samen te brengen, zetten we een belangrijke stap in de toekomst van digitaal onderwijs”, besluit Dael.