Wat zijn sleutelcompetenties en hoe ga je ermee om op school?

Als leerkracht in de eerste graad van het secundair ga je aan de slag met 16 sleutelcompetenties, die de basis vormen voor minimumdoelen die je leerlingen moeten bereiken. Sommige sleutelcompetenties kan je als school koppelen aan een vak, maar wat met de transversale sleutelcompetenties?

Sleutelcompetenties zijn de kapstok waaraan alle kennis, vaardigheden en attitudes van de minimumdoelen worden opgehangen. Je kan ze opdelen in twee hoofdgroepen: inhoudelijke sleutelcompetenties en transversale sleutelcompetenties.

De inhoudelijke competenties zijn vaak vakgebonden en dus herkenbaar voor jou als leerkracht. Ze omvatten vijf grote clusters: Nederlands, Andere talen, STEM, Historisch bewustzijn en Ruimtelijk bewustzijn.

Daarnaast moeten leerlingen ook de transversale sleutelcompetenties behalen. Deze zijn meestal vakoverstijgend en gericht op brede competenties zoals burgerschap, sociaal-relationele competenties, culturele bewustwording, digitale geletterdheid en duurzaamheid. Ze kunnen binnen verschillende organisatievormen aan bod komen, afhankelijk van de aanpak van je school.

Deze transversale sleutelcompetenties worden ook door de onderwijsinspectie geëvalueerd. Scholen worden beoordeeld op hoe goed deze competenties geïntegreerd zijn in hun lespraktijk. Als leerkrachtenteam kijken jullie dus verder dan enkel de vakinhoudelijke competenties. Jullie overleggen ook over hoe de transversale competenties aan bod zullen komen.

Hoe pas je sleutelcompetenties toe op school?

De transversale sleutelcompetenties liggen voor veel leraren nog buiten hun vakinhoudelijke comfortzone en dat levert logischerwijs vragen op over hoe ze aan te leren en toe te passen. 

Clusteruitgever Els Van Vaerenbergh van Plantyn werkte mee aan de leeroplossing PIT, die leerkrachten ondersteunt bij de integratie van de transversale sleutelcompetenties in de onderwijspraktijk. “De inhoudelijke sleutelcompetenties zijn op een heel logische manier verweven in de leerplannen en vakken. Maar transversale sleutelcompetenties vragen om een andere aanpak. Ze kunnen vaak niet volledig aan één vak gekoppeld worden. Ze zijn eerder een gedeelde verantwoordelijkheid van het hele schoolteam.”

Zo zullen alle leerkrachten de leercompetenties laten toepassen in hun vak, maar ze moeten ook door iemand aangeleerd worden. Dit gebeurt vaak in een klasuurtje of door een klastitularis, maar het is belangrijk dat alle leerkrachten goed weten hoe die competenties zijn aangeleerd om ze op een consequente manier toe te passen.

Hoe ondersteunt PIT leerkrachten bij deze uitdaging?

Els: “De leeroplossing PIT van Plantyn biedt doelgerichte graadsmodules die flexibel ingezet  kunnen worden, afhankelijk van de behoeften van de school en de leraar.”

• Flexibele graadsmodules
  “PIT bestaat uit 11 graadsmodules die binnen verschillende klasorganisaties aan bod kunnen komen. Zo kan een graadsmodule over Seks en Relaties gemakkelijk worden ingezet in het vak Mens & Samenleving, maar evengoed aan bod komen tijdens een projectweek.”

• Stapsgewijze ondersteuning voor leerkrachten
  “Leerkrachten hebben vaak vragen over hoe ze de transversale sleutelcompetenties het beste kunnen aanleren, bovenop hun reguliere vakinhoud. PIT voorziet duidelijke handleidingen en stapsgewijze begeleiding, zodat leraren precies weten hoe ze de inhouden binnen PIT kunnen aanpakken en toepassen.”

• Uitdagende en gevarieerde werkvormen
  “De lessen in PIT zijn ontworpen om leerlingen actief te betrekken. Zo bevatten de graadsmodules gevarieerde en motiverende opdrachten waarin leerlingen zelfreflectie toepassen, interviews afnemen, of creatief aan de slag gaan.”

• Samenwerking tussen collega’s
  “PIT stimuleert de samenwerking tussen leerkrachten. Competenties rond mediawijsheid of digitale competenties bijvoorbeeld zijn in alle vakken van belang. Elke leerkracht kan de inhouden mee vormgeven en laten toepassen. De handleidingen van PIT geven suggesties voor vakoverschrijdende samenwerking, zodat leerkrachten elkaar kunnen ondersteunen en versterken.”

Els besluit: “Sleutelcompetenties zijn een essentiële basis voor het onderwijs van de toekomst. Voor leerkrachten ligt de uitdaging in het vertalen van deze abstracte doelen naar concrete lessen. Met een oplossing zoals PIT krijgen scholen de tools en ondersteuning die ze nodig hebben om transversale sleutelcompetenties op een effectieve, flexibele en samenhangende manier aan te bieden.”