Versterk je beleid met data: 3 tips van onderwijsexpert Saskia Michielsen

Selwin Maginet is al 9 jaar leerkracht STE(A)M en wiskunde in de eerste graad van het GO! Atheneum Antwerpen. Hij merkt dat het taalniveau van leerlingen jaar na jaar daalt. “Daarom heb ik me geëngageerd om van alle leerkrachten bij ons op school ook taalleerkrachten te maken. Het is pure noodzaak. Elke les moet gericht zijn op taalondersteuning, en elke kleine vorm helpt.”

Het GO! Atheneum ligt in het hart van Antwerpen. Selwin: “Onze leerlingen hebben roots in veel landen. Sommigen hebben ouders die in België geboren zijn, anderen zijn zelf immigranten. We hebben ook veel ex-OKAN-leerlingen. Door de jaren heen merk ik dat het taalniveau achteruitgaat, ook bij leerlingen met Nederlands als thuistaal. Kansarmoede speelt hierin een rol, wat leidt tot een lager taalniveau dan gemiddeld in Vlaanderen.”

Gevolgen in elke les

De gevolgen zijn merkbaar in de lessen. “Leerlingen hebben een beperkte woordenschat, maken spellingsfouten die ze normaal in het lager onderwijs al niet meer zouden mogen maken, en hebben moeite met zinsbouw. Daardoor scoren ze niet alleen laag op Nederlands, maar ook op andere vakken. In wiskunde en STEM zie ik dat bijvoorbeeld in hun onvermogen om open vragen te beantwoorden of een onderzoeksvraag te formuleren. Zonder een sterke taalbasis wordt alles moeilijker.”

Schoolbreed taalbeleid

De school zag al vroeg de noodzaak van extra taalondersteuning. “Onze visie is dat elke leerkracht ook een taalleerkracht is. Ons taalbeleidsteam biedt workshops en tips om taalondersteuning in de les te integreren. Ik geef ook zelf workshops over klasmanagement en onderwijstechnieken, met een focus op structuur, duidelijke instructies en hoge verwachtingen, aan de leraren en aan de leerlingen. Het taalteam komt ook langs tijdens lessen en geeft de leraar daarna gerichte feedback. Voor leerlingen zijn er leerateliers Nederlands en extra lessen tijdens de middagpauze en op woensdagnamiddag.”

Ondanks deze inspanningen blijft het taalniveau dalen. Selwin: “Wat we doen, maakt een verschil, maar het is een maatschappelijk probleem. We kunnen dit als school niet alleen oplossen. Het is goed dat het besef groeit dat taalondersteuning essentieel is, van de kleuterschool tot en met het secundair onderwijs. Het probleem treft alle leerlingen, niet alleen die met een migratieachtergrond.” Over de oorzaken is Selwin onzeker. “Maar ik zie dat geschreven en gesproken taal aan belang verliezen in de beeldcultuur waarin jongeren opgroeien.”

Taalverrijking in de klas

De oplossing is voor hem wel duidelijk: “We moeten meer aandacht besteden aan taal in elke les. Structuur en hogere verwachtingen qua taalgebruik zijn essentieel. Er zijn handige tools om het niveau te verbeteren, zoals duidelijke instructies op afgesproken momenten. Leerlingen uitdagen met schrijf- en spreekopdrachten werkt ook, in een klascultuur waar ze zich veilig voelen om elkaar te verbeteren. Laat ze heldere antwoorden formuleren en laat niet los tot het gelukt is,. Jongeren leren het meest door ze uit te dagen.”

Meer weten over hoe je de taalvaardigheid van je leerlingen kan verbeteren? Expert Steven Delarue licht toe hoe je het verschil kan maken volgens vier principes.

Selwin zet in zijn klas ook in op praktische ondersteuning. “Ik laat leerlingen moeilijke woorden opzoeken of synoniemen bedenken. We maken samen lijsten van moeilijke woorden en oefenen op samenvattingen maken, wat begrijpend lezen versterkt. Moeilijke woorden leg ik uit met beelden of gebaren. Maar ik versimpel mijn taal niet; daar leren ze niets van. Ik gebruik schrijfkaders, zoals een zin laten beginnen met ‘Ik denk dat’ en dan verwacht ik van hen dat ze die grammaticaal correct aanvullen. Eén keer ze de vaktermen van mij geleerd hebben, moeten ze die ook correct spellen. Zo verliezen ze punten als die niet juist zijn. Vakleerkrachten kunnen dus op veel manieren aan taalondersteuning doen. Ik ben van opleiding ook geen taalkundige, maar bio-ingenieur (lacht).”

Investeren in professionalisering

Het is een uitdaging om taalondersteuning les na les vol te houden. “Onze visie is duidelijk, maar het blijft moeilijk om de hele school mee te krijgen. Daarom organiseren we voor de leraren taaldagen met workshops over taalbeleid. Verdere professionalisering is cruciaal als we het tij willen keren. Samen met alle collega’s en dat vanaf de kleuterklas.”